De betekenis van bak- en stuurboord

Als je ooit hebt gevaren of op een schip bent geweest, heb je waarschijnlijk de termen bakboord en stuurboord gehoord. Maar wat betekenen die woorden nu precies? En waarom zegt men aan boord niet gewoon links of rechts? In deze blog ontdek je de betekenis van deze klassieke scheepvaarttermen leer je hoe je ze gemakkelijk uit elkaar kunt houden. We nemen je mee van de basisuitleg tot de geschiedenis. Ook krijg je handige tips om het verschil nooit meer te vergeten. Ideaal voor beginnende watersporters, cruisegangers of wie simpelweg beter wil begrijpen hoe communicatie op een schip werkt.

Wat betekenen bakboord en stuurboord?

Bakboord betekent de linkerkant van een schip wanneer je naar de boeg (voorkant) kijkt. Stuurboord is dan vanzelfsprekend de rechterkant. Deze termen worden wereldwijd gebruikt, ongeacht de taal. In het Engels spreken ze over de “port” (bakboord) en “starboard” (stuurboord). Op zee is het belangrijk om deze richtingen goed te gebruiken. Als de kapitein zegt “let op stuurboordzijde”, weet iedereen exact waar hij of zij moet kijken of handelen. Zo voorkom je verwarring, vooral in situaties waar snelheid of veiligheid telt. De termen zijn dus niet alleen traditie, maar ook praktisch en internationaal gestandaardiseerd.

Waarom geen links en rechts?

Op een schip ben je constant in beweging en draait je oriëntatie steeds mee met je positie aan dek. Wat voor de een links is, kan voor de ander rechts zijn. Daarom gebruiken ze aan boord vaste termen. Die veranderen niet, waar je ook staat of kijkt. Zo kan de bemanning helder communiceren, bijvoorbeeld tijdens een manoeuvre of in een noodsituatie. Deze eenduidigheid is zeer belangrijk, zeker als het om veiligheid of navigatie gaat.

Hoe onthoud je het verschil?

Veel mensen halen de twee richtingen in het begin door elkaar, maar gelukkig zijn er handige ezelbruggetjes. Een klassieker is “stuurboord” heeft net als “rechterkant” twee r’en, dus stuurboord is de rechterkant van de boot. stuuRRRbooRRRd is RRRechts. “Bakboord” en “links” hebben allebei de K, dus BaKKKboord is linKKKs. Een andere tip is om aan de Engelse termen te denken, “port” en “left” hebben namelijk allebei vier letters. Als je vaart of deelneemt aan een unieke diner ervaring op het water, zul je merken dat deze begrippen als snel vanzelfsprekend worden.

Bak- en stuurboord in de praktijk

Op het water gebruik je bak- en stuurboord in allerlei situaties. Denk aan het aanmeren, waarbij je bijvoorbeeld op bakboordzijde afmeert. Ook bij navigeren langs boeien en andere schepen komt het onderscheid goed van pas. Tijdens het zeilen speelt het zelfs een hoofdrol. Je spreekt van bakboord- of stuurboordslag, afhankelijk van de windrichting ten opzichte van het zeil. In noodgevallen is het verschil extreem belangrijk. Als iemand overboord valt, moet je direct weten aan welke kant. “Een man overboord aan bakboord” klinkt immers duidelijker dan “aan de linkerkant… vanuit mijn perspectief”.

De geschiedenis van de termen

De oorsprong van bak- en stuurboord gaat eeuwen terug. In de tijd van de Vikingen en de middeleeuwse handelsschepen stond het roer vaak aan de rechterkant van het schip. Vandaar de naam “stuurboord”. De linkerkant, waar men doorgaans aanmeerde om het roer niet te beschadigen, werd “bakboord” genoemd. Het woord ‘bak’ verwijst naar de platte zijde van het schip waarmee je aan de kade lag. Deze terminologie is sindsdien blijven hangen en is nu nog altijd in gebruik, zowel in de commerciële scheepvaart als in de pleziervaart.

Bakboord en stuurboord buiten de vaart

Hoewel bakboord en stuurboord uit de scheepvaart komen, zie je ze ook in andere sectoren terug. In de luchtvaart gebruiken piloten soms vergelijkbare termen om consistentie te bewaren. In militaire context zijn de begrippen ingeburgerd, vooral bij de marine. Zelfs in de spreektaal kom je ze weleens tegen. Denk aan metaforen als “hij houdt het roer stevig aan stuurboord”, wat stabiliteit en richting aanduidt. Zo zie je dat deze oude termen uit de nautische wereld vandaag de dag nog steeds relevant en veelzijdig zijn.

Lees ook: de betekenis van zeecharters of de betekenis van maritieme sector.